Southampton Üniversitesi tarafından yapılan son araştırma, fren balatalarından yayılan mikroskobik parçacıkların dizel egzoz emisyonlarından daha zehirli olabileceğini ortaya koydu. Bu araştırma, elektrikli araçların (EV’ler) yaygınlaşmasına rağmen, egzoz dışı emisyonların hava kirliliği açısından ciddi sağlık riskleri oluşturabileceğine dikkat çekiyor.
Fren Tozu
Çalışma, fren tozunun Birleşik Krallık ve Avrupa’nın bazı bölgelerinde, araç kaynaklı hava kirliliğinin başlıca nedenlerinden biri haline geldiğini gösterdi. Egzoz emisyonları katı çevre yasalarına tabi olmasına rağmen, fren aşınması nedeniyle oluşan emisyonlar büyük ölçüde düzenlenmemektedir, bu da hava kalitesini önemli ölçüde etkilemektedir.
Bilim insanları, fren tozunun ince partikül maddeler (PM2.5 ve daha küçük) içerdiğini belirledi. Bu partiküller, akciğerlere derinlemesine nüfuz ederek solunum ve kalp-damar hastalıkları riskini artırabilir. Frenler kullanıldığında havaya yayılan bu zararlı parçacıklar, hem sürücüleri hem de yayaları olumsuz etkileyebilir.
Fren Balata Malzemeleri ve Toksisite Seviyeleri
Araştırma kapsamında dört farklı fren balata malzemesi incelendi:
- Asbestsiz organik (NAO)
- Yarı metalik
- Hibrit-seramik
- Düşük metalik
Sonuçlar, asbestsiz organik (NAO) fren balatalarının en toksik olduğunu ve insan akciğer hücrelerinde ciddi iltihaplanma ve hasara neden olduğunu gösterdi. Seramik fren balataları, ikinci en zararlı seçenek olarak belirlendi. Bu yüksek toksisite seviyelerinin temel sebebi, fren balatalarında bulunan yüksek bakır içeriğidir.
Elektrikli Araçların Hava Kirliliğine Katkısı
Elektrikli araçlar (EV’ler), sıfır emisyonlu olarak kabul edilse de, araştırma fren, lastik ve yol aşınması nedeniyle hâlâ kirliliğe neden olduklarını vurguluyor. EV’ler, geleneksel benzinli ve dizel araçlara göre daha ağır olduğu için fren aşınmasını artırabilir, bu da daha fazla zararlı partikül salınımına yol açabilir.
Çalışmanın baş araştırmacısı Dr. James Parkin, birçok insanın araç kaynaklı kirliliği yalnızca egzoz emisyonlarıyla ilişkilendirdiğini belirterek, EV’lerin hava kirliliğini tamamen ortadan kaldırmadığını ifade etti. Ancak, fren aşınma emisyonları, tamamen elektrikli araçlara geçişle bile çevresel bir sorun olmaya devam edecek.
Daha Sıkı Düzenlemeler Gerekiyor
Mevcut araç emisyon yasaları, büyük ölçüde egzoz kirliliğine odaklanırken, fren ve lastik aşınması gibi egzoz dışı kaynakları göz ardı etmektedir. Araştırmacılar, bu yaklaşımın fren tozunun neden olduğu sağlık risklerini ele almakta yetersiz kaldığını savunuyor.
Proje sorumlusu Prof. Matthew Loxham, fren balatalarındaki bakır seviyesinin azaltılmasının toksisiteyi düşürmeye yardımcı olabileceğini belirtti. Ayrıca, araç kaynaklı hava kirliliğini düzenleyen politikaların güncellenmesi gerektiğini vurguladı.
Bu bulgular, EV kullanımının temiz hava için olumlu bir adım olduğunu, ancak uzun vadeli kamu sağlığı ve çevresel faydalar sağlamak için egzoz dışı emisyonlara da odaklanılması gerektiğini gösteriyor.
