CAPTCHA, internet ortamında istenmeyen spam içeriklere karşı kullanıcıları korumak için geliştirilen bir doğrulama sistemidir. Açılımı, “Completely Automated Public Turing test to tell Computers and Humans Apart” olan bu terim, yani “Bilgisayarlar ile İnsanları Ayırt Etmek İçin Tam Otomatik Halka Açık Turing Testi”, kullanıcıların gerçek bir kişi mi yoksa otomatik bir bot mu olduğunu anlamaya yönelik bir güvenlik önlemidir.
CAPTCHA Ne İşe Yarar?
CAPTCHA’lar, genellikle form doldurma, yorum gönderme veya kayıt olma gibi kullanıcı etkileşimi gerektiren alanlarda karşımıza çıkar. Amaç, botlar tarafından oluşturulan otomatik içerikleri engellemek ve web sitelerinin güvenliğini artırmaktır. Kullanıcı, verilen görevi başarıyla tamamlayarak insan olduğunu kanıtlar ve böylece işlemine devam edebilir.
CAPTCHA Türleri
Metin Tabanlı CAPTCHA’lar
En eski yöntemlerden biridir. Rastgele oluşturulan harf ve rakamlar, kullanıcıdan istenir. Ancak bu yöntem, sadece karakterler yeterince karmaşık hale getirildiğinde etkilidir.
Görsel CAPTCHA’lar
Günümüzde en yaygın kullanılan yöntemdir. Kullanıcıdan belirli resimleri seçmesi veya görsellerdeki nesneleri tanıması istenir. Bu, botların hâlâ zorlandığı bir test biçimidir.
Sesli CAPTCHA’lar
Görme engelli kullanıcılar için tasarlanmıştır. Sayı veya kelimelerin sesli olarak verilmesiyle kullanıcıdan doğru girişi yapması beklenir. Erişilebilirlik açısından önemlidir.
Matematiksel ve Mantıksal CAPTCHA’lar
Basit toplama, çıkarma gibi matematik işlemleri ya da genel bilgi soruları üzerinden doğrulama yapılır. Bu tür CAPTCHA’lar, ekran okuyucularla uyumludur.
Oyunlaştırılmış CAPTCHA’lar
Kullanıcının basit bir bulmaca çözmesi veya nesneleri eşleştirmesi yada CAPTCHA çözmek için tetris oyunu tamamlaması istenir. Bu, kullanıcı deneyimini artırırken, doğrulamanın da eğlenceli hale gelmesini sağlar.
CAPTCHA Kullanımının Avantajları ve Dezavantajları
Avantajlar:
- Spam koruması sağlar.
- Sunucu kaynaklarını korur.
- Web güvenliğini artırır.
Dezavantajlar:
- Aşırı karmaşık CAPTCHA’lar, kullanıcıların siteden ayrılmasına neden olabilir.
- Her CAPTCHA, %100 koruma garantisi veremez.
CAPTCHA Alternatifleri
- Kara listeler (blacklists): Belirli IP’leri tamamen engeller.
- İçerik filtreleri: Spam içerikte sık geçen kelimeleri engeller.
- Honeypot tuzakları: Botlar için görünür, kullanıcılar için gizli alanlar oluşturur.
- Sunucu taraflı analizler: Kullanıcı davranışlarına göre bot analizi yapılır.
- No CAPTCHA reCAPTCHA: Google’ın, kullanıcıyı arka planda analiz ederek kutucuk işaretlemesiyle doğrulama yaptığı sistemdir.
